जनादेश अन्तर्राष्ट्रिय वाच।
रुस–युक्रेन द्वन्द्व शुरू भएको नौ महिनाभन्दा बढी समय बितिसक्दा युद्ध टुंगिने कुनै लक्षण देखिएको छैन तर यसबीचमा युक्रेनले व्यापक क्षति बेहोरिसकेको छ । युक्रेनले आफ्ना सैनिकहरूको हताहतीलाई लुकाउन खोजेको भए पनि यथार्थ संख्याको अनायास खुलासा हुने गरेको छ । त्यसैक्रममा गत साता युरोपेली आयोगकी अध्यक्ष उर्सुला फोन देर लेयेनले ट्विटरमार्फत प्रसारित एउटा भिडियोमा युक्रेनका १ लाखभन्दा बढी सैनिकहरू युद्धमा मारिइसकेको तथ्यांक प्रस्तुत गरिन् । उनको यस दाबीमा युक्रेन सरकारले आपत्ति जनाएपछि त्यो भिडियो डिलिट गरेर संख्या नराखिएको भिडियो अप्लोड गरिएको थियो ।
युरोपेली शीर्ष अधिकारीले दिएको यो आँकडा पनि कम संख्याको अनुमान (कन्जर्भेटिभ इस्टिमेट) हो । स्वतन्त्र विश्लेषकहरूको कुरा सुन्ने हो भने अहिलेसम्म दुई लाख जति युक्रेनी सैनिकले युद्धमा ज्यान गुमाइसकेका छन् भने त्यसभन्दा बढी सैनिक पुनः युद्ध लड्न नसक्ने गरी घाइते छन् ।
एसिया टाइम्समा (कुनै समयमा अमेरिकाको रक्षा मन्त्रालयका अधिकारी रहेका) विश्लेषक स्टिफन ब्रायनले युक्रेनी सेनाको भारी क्षतिले रुसविरुद्ध अमेरिकाको वस्तुगत युद्ध समस्यामा परेको ठोकुवा गरेका छन् । ब्रायनका अनुसार, राष्ट्रपति जो बाइडनले कि त अब मार्ग परिवर्तन गर्नुपर्छ कि त राजनीति नै जोखिममा पार्ने राष्ट्रिय सुरक्षा संकटको सामना गर्नुपर्छ ।
ब्रायन थप्छन्, ‘(पश्चिमी सञ्चारमाध्यमका सामग्री पढ्दा) युक्रेनले जितिरहेको जस्तो देखिन्छ । तर सत्य यसको ठीक विपरीत छ । युक्रेनले युद्धमा उभ्याउन सक्ने सैनिकहरू सकिन थालेका छन् । युद्धभूमिमा युक्रेनी सेना एट्रिसन अर्थात् खिइएरै सकिने स्थितिमा छन् भने रुसले युक्रेनको संरचनालाई सुनियोजित रूपमा नष्ट गरिरहेको छ । लाखौं युक्रेनीहरू देश छोडेर पलायन भइसकेका छन् । भोलि नै युद्ध टुंगिएछ भने पनि युक्रेन यस क्षतिबाट बौरिन सक्दैन ।’
युद्धमा रुसको समस्या चाहिँ अलि कम रहेको ब्रायन लेख्छन् । मस्कोले आफ्नो मुख्यभूमि तथा युक्रेनबाट खोसेको भूमिमा युद्ध लड्न सक्ने मानिसहरूलाई भर्ती गरेर युद्धको अग्रमोर्चामा पठाइरहेको छ । रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले तीन लाख सैनिक परिचालन गर्नका लागि आदेश दिइसकेको सन्दर्भमा युद्धका लागि तयार गराइँदै गरेका नयाँ सैनिकहरू जगेडामा बसेका अनुभवी सैनिक हुन् । उनीहरूलाई रुसी कमान्डरहरूले पर्याप्त प्रशिक्षण दिइरहेका विभिन्न भिडियो सार्वजनिक भएका छन् ।
सैन्य परिचालनमा मात्र नभई हतियार उत्पादन तथा तैनाथीमा पनि रुस उम्दा छ । पश्चिमी विश्लेषकहरूले रुसी हतियार पुरानो र बेकामे भनी गिल्ला गरेको भए पनि यथार्थ त्यसको ठीक विपरीत छ । रुसको रक्षा उद्योग आधुनिक र प्रभावशाली छ अनि त्यसले जति भन्यो त्यति हतियार सेनालाई उपलब्ध गराइरहेको छ । युक्रेनका ऊर्जा संरचना, सैन्य अड्डा तथा हतियार भण्डारमा सटीक प्रहार गर्ने रुसी हाइपरसोनिक क्षेप्यास्त्रहरूसँग त नेटोका हतियारहरूको तुलना पनि हुन सक्दैन ।
उता, युक्रेन चाहिँ हतियार अभावको समस्या बेहोरिरहेको छ । बेलायती पत्रिका एक्सप्रेसले हालै प्रकाशित गरेको एक सामग्रीमा पश्चिमले उपलब्ध गराएका हतियार युक्रेनमा धमाधम सकिन थालेको र त्यसको साटो नयाँ हतियार उपलब्ध गराउन हम्मेहम्मे परिरहेको उल्लेख छ । पत्रिकाले उद्धृत गरेका अमेरिकी वायुसेनाका सेवानिवृत्त कर्नेल सेड्रिक लेटनका अनुसार, पश्चिमले उपलब्ध गराउन सक्ने भन्दा द्रुत गतिमा युक्रेनमा हतियार नष्ट भइरहेका छन् । नष्ट भएका हतियारको स्थानमा नयाँ हतियार उत्पादन गर्ने औद्योगिक क्षमता नेटोसँग छैन ।
त्यसमाथि युक्रेनमा आर्टिलरी बन्दूकहरू अत्यधिक उपयोग गरिएकाले बेस्सरी तातेका छन् र तिनबाट गोली प्रहार गर्न पनि अप्ठ्यारो परिरहेको छ । यस समस्यालाई समाधान नगर्ने हो भने पश्चिमले रुसलाई रोक्नका लागि युक्रेनीहरूलाई सहायता गरिरहन सक्दैन । अनि अमेरिकाले उपलब्ध गराएको हिमार्स क्षेप्यास्त्र प्रणालीबाहेक युक्रेनसँग रहेको आर्टिलरीको दायरा निकै कम छ जबकि रुसी आर्टिलरीको दायरा फराकिलो छ । यस्तो अवस्थामा रुसलाई युक्रेनी आक्रमणको जवाफ फर्काउन सजिलो छ । त्यसमाथि युक्रेनसँग रहेका थोरै हतियारमा समेत गोलीगट्ठाको अभाव छ ।
यस्तो विषम परिस्थिति रहेको भए पनि अमेरिका यस युद्धलाई लम्ब्याइरहन चाहन्छ किनकि रुसको कुनै पनि किसिमको विजय उसका लागि पाच्य छैन । त्यसैले बाइडन प्रशासनले युक्रेनी सैनिकहरूलाई अमेरिकी सैनिकले दिने तालिमको दायरा बढाउने विषयमा विचार गरिरहेको सीएनएनको वेबसाइटमा लेखिएको छ । जर्मनीमा रहेको अमेरिकी सैन्य अड्डामा महिनाको २५ सय युक्रेनी सैनिकलाई तालिम दिने अमेरिकाको योजना छ । सीएनएनलाई अमेरिकी अधिकारीहरूले बताएअनुसार, भारी संख्यामा युक्रेनी सैनिकहरूलाई आर्टिलरी सपोर्टको बलमा पैदलसेना परिचालनका लागि अमेरिकी सेनाले प्रशिक्षण दिनेछ ।
तर अमेरिकाको यो योजना हास्यास्पद देखिन्छ । एक त युक्रेनी सेनामा युद्ध लड्न सक्ने सैनिकहरूको संख्या भयावह रूपमा घटिसकेको छ । अहिले युक्रेनले दिनको ४०० जति सैनिक गुमाइरहेको अनुमान छ । त्यसमाथि बाँकी रहेका सैनिकहरूले एक महिनामा युद्धको उच्च तहको प्रशिक्षण हासिल गर्नै सक्दैनन् । सैन्य विश्लेषकहरूका अनुसार, यसका लागि ६ महिना वा त्यसभन्दा बढी समय लाग्छ ।
अहिले डोनेत्स्कको बाखमुत क्षेत्रमा लडाइँ चलिरहेको छ । उक्त क्षेत्रलाई आफ्नो नियन्त्रणमा राखिरहनका लागि युक्रेन लागिपरेको छ तर त्यसक्रममा उसका सैनिकहरू विशाल संख्यामा हताहत भइरहेका छन् ।
एक्सप्रेस पत्रिकामा युक्रेनको नवनाजी सैन्य बटालियन स्वोबोदाका कमान्डर पेत्रो कुजिकले बाखमुतमा चलिरहेको युद्धका विषयमा गरेको वर्णन प्रकाशित छ । कुजिकका अनुसार, उनको कमान्डमा रहेका सैनिकहरू लाशैलाशले भरिएको सुरुङमा बस्न बाध्य छन् ।
कठ्यांग्रिदो जाडोमा घुँडासम्म पानीमा डुबेर उनीहरू युद्ध गरिरहेका छन् किनकि अघिल्लो साता त्यहाँ पानी परेपछि सुरुङमा पानी भरिएको छ । कुजिकले एक्सप्रेसका पत्रकारसँग कुरा गर्दा जाडोका कारण राम्ररी बोल्न नसकेको र धेरै दिनअघि अनिदो रहेका कारण अहिल्यै सुत्न चाहेको बताएका छन् । उनले आफ्ना कति सैनिक मरे भनी गन्न पनि नसकिएको र निकै ठूलो क्षति बेहोरेको समेत खोलेका छन् ।
अर्थात्, युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदीमीर जेलेन्स्कीको बालहठ तथा रुसलाई कुनै हालतमा हावी हुन नदिने अमेरिकाको जिद्दीका कारण युक्रेनी सैनिकहरू चरम प्रतिकूल अवस्थामा अर्थहीन युद्ध लड्न विवश छन् । उनीहरूको बहादुरी प्रशंसायोग्य छ तर उनीहरू अवश्यम्भावी रहेको पराजयको युद्ध लडिरहेका छन् ।
युद्धभूमिमा युक्रेनी सैनिकहरूले भारी क्षति बेहोरिरहँदा युक्रेनी सर्वसाधारण पनि विद्युत् आपूर्ति अभावका कारण कष्टकर जीवन बिताउन बाध्य छन् । गत अक्टोबर महिनादेखि रुसले युक्रेनका विद्युतीय संरचनाहरूमा क्षेप्यास्त्र प्रहार गरेर नष्ट गरिरहेको छ ।
रुसी आक्रमणका कारण देशको ४० प्रतिशत विद्युतीय आपूर्ति पूर्णतया क्षतिग्रस्त भइसकेको युक्रेनको सबभन्दा ठूलो निजी ऊर्जा कम्पनी डीटीईकेले जानकारी दिएको छ । यसले गर्दा युक्रेनका विभिन्न भागमा दिनको चारदेखि आठ घन्टासम्म लोडशेडिङ हुने गरेको मार्केटप्लेस डट् ओआरजी लेख्छ । ६० लाख युक्रेनीहरू विद्युतीय आपूर्तिको अभावका साथै जलको हाहाकारबाट पनि पीडित रहेको जेलेन्स्कीले बताएका छन् ।
यस्तो अवस्थामा युक्रेनले रुससँग शान्ति सम्झौताका लागि प्रस्ताव गरे मात्र विपत्तिबाट बच्न सक्ने रुसी मामिलाविद् गोर्डन एम हान लेख्छन् । सेना, समाज र भौतिक संरचनाको अभावमा युक्रेनले यो युद्ध धान्न गाह्रो परिसकेको छ । जाडोलाई समेत रुसले हतियारका रूपमा उपयोग गरेकाले राष्ट्रपति जेलेन्स्कीविरुद्ध युक्रेनमै विद्रोह उठ्ने सम्भावना पनि छ ।
